چرا آمریکا هرگز جنگنده اف ۲۲ رپتور را به هیچ کشور دیگری نفروخت؟

ایالات متحده هیچگاه جنگنده پیشرفته و چندمنظوره اف ۲۲ رپتور را به متحدانش نفروخت. شاید جالب باشد بدانید علت صادر نشدن F-22 به دیگر کشورها چیست.

هر چند که هر تکنولوژی پیشرفته‌ای در زمان خودش خیلی جلوتر از رقبا به نظر می‌رسد، اما سطح آن پیشرفت در طول زمان کاهش پیدا می‌کند. سرعت پیشرفت فناوری بسیار زیاد است و از پیشرفته‌ترین گوشی هوشمند گرفته تا جنگنده‌های مدرن، همگی یک روزی جای خودشان را به دیگری می‌دهند.

نگاهی به جنگنده عجیب آلمان نازی که پرواز با‌ آن فرقی با خودکشی نداشت

اما جنگنده اف ۲۲ رپتور ایالات متحده این قانون را نقض می‌کند. این یکی از قدرتمندترین سلاح‌های موجود در زرادخانه نیروی هوایی ایالات متحده است؛ یک جنگنده سوپرکروز مجهز به موشک حرارت‌یاب کوتاه‌برد AIM-9 Sidewinder و یک اسلحه M61A2 که جزو ویرانگرترین سلاح‌های هوایی محسوب می‌شوند. گرچه این هواپیمای جنگی در دهه آینده بازنشسته خواهد شد، اما امکانات و ویژگی‌های آن می‌تواند حسادت نیروهای هوایی بسیاری از کشورهای جهان را برانگیزد؛ چرا که جنگنده F-22 Raptor هیچ‌وقت از زرادخانه نیروی هوایی ایالات متحده خارج نشد و آن را به هیچ کشوری نفروختند.

اما آیا می‌دانستید که چرا هیچوقت این جنگنده پیشرفته و مخرب به هیچ کشور دیگری فروخته نشد؟ دلایل متعددی برای این تصمیم وجود دارد که عمدتا به‌خاطر محفوظ ماندن پیشرفت‌های عمده و چشمگیر هوایی در دستان خود آمریکایی‌ها است.

وقتی عرضه نکنی، لو نخواهی رفت

رپتور هنگام عرضه، یک هواپیمای انقلابی محسوب می‌شد. چند تا از خلبان‌های برجسته آمریکایی معتقدند «رپتور جزو پنج جنگنده برتر نسل پنجم عملیاتی در جهان است که عصر جدیدی را در نبردهای هوایی آغاز کرد. یک جنگنده رادارگریز و سوپرکروز با قدرت مانور فوق‌العاده و دارای سیستم همجوشی حسگرها که هیچ جنگنده‌ای تمام این توانایی‌های شگفت‌انگیز را یکجا ارائه نمی‌کند».

تمام این‌ها دلایل مهمی است که آمریکا نمی‌خواهد دیگر کشورها همه آن‌ها را کنار هم داشته باشند. بدیهی است که ایالات متحده می‌خواهد شهرت خودش به‌عنوان یک قدرت نظامی در جهان را حفظ کند و جلوی دسترسی سایر قدرت‌ها به توانمدنی‌هایش را بگیرد. اهمیت این موضوع به‌قدری برای ایالات متحده زیاد بود که آن‌ها در سال ۱۹۹۸، قانونی را در کنگره مبتنی بر عدم مجوز فروش جنگنده تاکتیکی پیشرفته F-22 وضع کردند. در مجموع آمریکا به‌دنبال تولید ۷۵۰ فروند رپتور بود، اما در عمل تنها یک چهارم از این تعداد را توسعه بخشید.

ظهور F-35 در سایه محبوبیت جهانی F-22

در آن زمان، جامعه جهانی به‌شدت علاقه‌مند به داشتن چنین جنگنده قدرتمند و پیشرفته‌ای بود. هرچند با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، این سطح از علاقه دیگر کشورها به داشتن چنین جنگنده‌ای نیز کاهش پیدا کرد. رویترز در گزارشی مدعی شد که ساخت چنین جنگنده‌ای، ۲.۳ میلیارد دلار هزینه روی دست ژاپن می‌گذاشت. این هزینه‌های هنگفت باعث شد بسیاری از کشورها از جمله استرالیا به‌دنبال خرید آن باشند.

در سپتامبر سال ۲۰۰۹ برخی از اعضای سنای آمریکا به‌دنبال آن بودند که استفاده از اف ۲۲ را حداقل برای متحدان آمریکا مجاز کنند، ولی در نهایت ناموفق بودند. هزینه‌های زیاد توسعه و تدارکات و نیاز متعاقب به آموزش متحدان، باعث غیرعملی کردن چنین کاری شد. در سال ۲۰۲۱ اسنادی منتشر شد که نشان می‌دهد برای صادرات هر فروند جنگنده اف ۲۲ رپتور به چیزی در حدود ۱۳ میلیارد دلار بودجه نیاز است.

دیگر کشورها امیدوار به توسعه جنگنده‌ای قدرتمند و چندمنظوره‌ای شدند که بتواند با اف ۲۲ رقابت کند و آمریکا‌ آن را در دسترس نیروی هوایی عموم کشورها قرار دهند. اینجا بود که هواپیمای جنگی F-35 Lightning II برای عرضه جهانی توسعه پیدا کرد و در اختیار تمام متحدان آمریکا قرار گرفت. در این بین ژاپن بزرگترین وارد کننده این جنگنده چندمنظوره نسل پنجمی با ۱۴۷ فروند (از مدل‌های A و B) است.

دوران حرفه‌ای جنگنده اف ۲۲ رپتور

کار روی توسعه F-22 Raptor در اوایل دهه ۱۹۸۰ میلادی آغاز شد. درست زمانی که نیروی هوایی آمریکا به یک جنگنده تاکتیکی نیاز داشت تا بتواند از طیف گسترده‌ای از فناوری‌های جدید استفاده کند. آن‌ها به فناوری‌های پیشرفته‌ای مثل قابلیت مخفی کردن احتیاج داشتند تا از صنعت هواپیماسازی دیگر کشورها عقب نمانند.

حدود ده سال بعد که نسخه اولیه رپتور توسط لاکهید مارتین تأیید شد، هواپیمای “YF-22 اولین پرواز آزمایشی خودش را تجربه کرد. در سال ۱۹۹۷ این هواپیمای جنگی تکامل پیدا کرد و نسخه نهایی آن به‌معرض عموم همگان درآمد. توسعه این هواپیما برای نیروی هوایی ایالات متحده از سال ۲۰۰۵ آغاز شد و تا عملیات عزم راسخ (Operation Inherent Resolve) برای مقابله با داعش در سال ۲۰۱۴، آمریکا از آن در هیچ عملیات نظامی استفاده نکرده بود.

جنگنده اف ۲۲ رپتور از زمان شروع فعالیت خود، همانند بسیاری از وسایل نقلیه نظامی با مجموعه‌ای از پیشرفت‌ها همراه بوده است. از سال ۲۰۲۰، پروژه‌ای با نام Raptor Agile Capability Release و با هدف بهبودهای قابل توجهی در عملکرد و قابلیت‌های این جنگنده آغاز شد که اولین اقدام آن، توسعه قابلیت Link 16 بود. لینک ۱۶ یک شبکه اتصال داده تاکتیکی نظامی است که در حال حاضر ناتو از آن استفاده می‌کند. مجله Aviation Week می‌گوید، برای توسعه بیشتر رپتور بین سال‌های ۲۰۲۴ تا ۲۰۲۸ میلادی، بودجه‌ای در حدود ۱۹.۵ میلیارد دلار در نظر گرفته شده است.

با تمام این تفاسیر، آمریکا این جنگنده را به هیچ کشوری نفروخته و بعید هم به‌نظر می‌رسد که بعد از توسعه بیشتر آن، بخواهد آن را به سایر متحدانش بفروشد.